بررسی و ارزیابی پساب تصفیه خانه هابه منظور استفاده در کشاورزی (مطالعه موردی: پساب تصفیه خانه های شهر مشهد)

با توجه به بحران کمی و کیفی منابع آب و لزوم به کارگیری منابع آب نامتعارف در بخش کشاورزی، لازم است تا تحقیقاتی در زمینه بررسی کیفیت پساب تصفیه خانه های فاضلاب به منظور کاهش اثرات نامطلوب کاربرد آن در کشاورزی انجام گیرد. تحقیق حاضر به ارزیابی کیفیت پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد (اولنگ، پرکندآباد(1) و پرکندآباد(2)) از نقطه نظر کاربرد در آبیاری محصولات کشاورزی می پردازد. برای این منظور به مدت یک سال (1388) و در طی 24 نوبت، نمونه هایی از پساب تصفیه خانه های مذکور گرفته شد و پارامترهای کیفیِ فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی متعددی مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج به دست آمده دلالت بر این دارد که کاربرد پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد در کشاورزی، از نقطه نظر پارامترهای رنگ، چربی و روغن، تراکم کل کلی فرم ها و کلی فرم های مدفوعی، غلظت یون های سدیم، بی کربنات و نیز شاخص rsc با محدودیت شدید مواجه است. همچنین پساب این تصفیه خانه ها از نظر میزان هدایت الکتریکی، غلظت نیتروژن کل و نیز شاخص های sar و ca:mg در طبقه آب هایی با محدودیت کاربرد کم تا متوسط قرار می گیرد. شایان ذکر است که کیفیت پساب تصفیه خانه های مذکور از نقطه نظر مقادیر ph، غلظت یون های منیزیم، سولفات، بور، کروم، کادمیوم، سرب و نیکل و همچنین شاخص نفوذپذیری دونین مطلوب ارزیابی می گردد. پتانسیل تأمین آب برآورد شده برای تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد در آبیاری محصولات گندم، جو، گوجه فرنگی، یونجه، ذرت علوفه ای، چغندر قند و سیب زمینی، بر اساس نیاز آبی آن ها، به ترتیب معادل 1873، 2028، 2021، 4383، 2124، 2305 و 2025 هکتار است. از نقطه نظر نیتروژن کل(n)، ارزش کودی بالقوه پساب تصفیه خانه های فاضلاب اولنگ، پرکندآباد(1) و پرکندآباد(2) به ترتیب معادل 8/3189، 0/2674 و 1/6945 کیلوگرم در سال و از نظر فسفر(po4) نیز به ترتیب معادل 0/1237، 8/1003 و 2/3492 کیلوگرم در سال می باشد. همچنین بیشترین میزان بار فلزات کروم، کادمیوم، سرب و نیکل وارد شده به خاک در آبیاری محصولات متداول منطقه، با توجه به نیاز آبی آن ها، به ترتیب، معادل 1/613، 8/99، 1/419 و 7/200 گرم در هکتار برآورد می شود. برای مقایسه دقیق کیفیت پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد از روش تلفیقیِ تحلیل سلسله مراتبی- اولویت بندی بر اساس تشابه به راه حل ایده آل استفاده شد. بر این اساس و با در نظر گرفتن جمیع نتایج به دست آمده، کیفیت پساب تصفیه خانه فاضلاب پرکندآباد(1) در مقایسه با دو تصفیه خانه دیگر، از نقطه نظر کاربرد در کشاورزی، مطلوب تر ارزیابی می گردد. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که استفاده از پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهر مشهد در آبیاری محصولات کشاورزی، چنان چه بدون برنامه ریزی و مدیریت صحیح انجام گیرد، می تواند منشأ اثرات نامطلوبی بر خاک، محصول، سیستم آبیاری و از همه مهم تر بهداشت و سلامت جامعه باشد.